tag:blogger.com,1999:blog-79360057043745268632024-02-08T02:30:42.574-08:00PANITIKAN HS1PANITIKAN HS1http://www.blogger.com/profile/13295158798699253476noreply@blogger.comBlogger4125tag:blogger.com,1999:blog-7936005704374526863.post-89365358895861795272010-07-27T01:50:00.000-07:002010-07-27T01:59:17.928-07:00Sa Aking Mga Kabata (Tula)Jose Rizal<p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><i style="mso-bidi-font-style: normal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;">“Ang hindi magmahal sa kanyang salita, mahigit sa hayop at malansang isda.”<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /><o:p></o:p></span></span></i></b></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><i style="mso-bidi-font-style: normal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"></span></o:p></span></i></b></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><i style="mso-bidi-font-style: normal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"></span></o:p></span></i></b></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><i style="mso-bidi-font-style: normal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"></span></o:p></span></i></b></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><center><center>Kapagka ang baya’y sadyang umiibig</span></span> <p></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span>sa kanyang salitang kaloob ng langit.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 159.0pt center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 1"></span>sanlang kalayaa’y nasa ring masapit</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 164.25pt center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span>katulad ng ibong nasa himpapawid.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"></span></o:p></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span>Pagkat ang salita’y isang kahatulan</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span><span style="mso-spacerun: yes"></span><span style="mso-spacerun: yes"></span>sa bayan, sa nayo’t mga kaharian,</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 154.5pt center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span><span style="mso-spacerun: yes"></span>at ang isang tao’y katulad, kabagay</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span>ng alin mang likha noong kalayaan.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"></span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span>Ang<span style="mso-spacerun: yes"> </span>hindi magmahal sa kanyang salita</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span><span style="mso-spacerun: yes"></span><span style="mso-spacerun: yes"></span>mahigit sa hayop at malansang isda;</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;">kaya ang marapat, pagyamaning kusa</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span><span style="mso-spacerun: yes"></span>na tulad ng isang tunay na nagpala.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"></span></o:p></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"></span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span>Ang wikang Tagalog tulad din sa Latin</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span><span style="mso-spacerun: yes"></span>Sa Ingles, Kastila at salitang anghel,</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span>Sapagkat ang Poong maalam tumingin</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span>Ang siyang naggawad, nagbigay sa atin.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"></span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"></span></o:p></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span>Ang salita nati’y huwad din sa iba</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span><span style="mso-spacerun: yes"></span>Na may alpabeto at sariling letra</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span>Na kaya nawalay dinatnan ng sigwa</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"></span>Ang lunday sa lawa noong dakong una.</center></center></span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 249.1pt left 284.25pt" class="MsoNormal" align="center"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><i style="mso-bidi-font-style: normal"><u><span lang="EN-US"><o:p><span style="TEXT-DECORATION: none"><span style="font-family:Times New Roman;"></span></span></o:p></span></u></i></b></p>PANITIKAN HS1http://www.blogger.com/profile/13295158798699253476noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7936005704374526863.post-53440654631833211542010-07-27T01:47:00.000-07:002010-07-27T01:50:00.500-07:00Ang Tindera ni Alma Dayag<p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"> Masipag na tindera si Aling Flor. Madaling-araw pa’y nasa Divisoria na siya upang mamakyaw ng mga paninda.Kasa-kasama niya ang labinlimang taong gulang na anak na si Vangie. Dadalawa na sila sa buhay sapagkat yumao na ang kanyang asawa nang limang taon pa lang si vangie. Hindi halos makandadala ang mag-ina sa pagbuhat ng mga pinakyaw na gulay at prutas na ibebenta naman nila sa talipapang malapit sa kanila.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>Bago pa mag-alas siyete ng umaga ay nakabalik na ang mag-ina. Maghahanda na si Vangie sa pagpasok sa kalapit na paaralan kung saan siya ay<span style="mso-spacerun: yes"> </span>nasa ikatlong taon sa hayskul samantalang si Aling Flor naman ay diretso na sa talipapa kung saan iaayos na ang kanyang mga paninda. Kahit paano’y<span style="mso-spacerun: yes"> </span>kumikita naman nang sapat sa kanilang pang-araw-araw na pangangailangan ang mag-ina. Bagama’t kung may ibang pagkakagastusan tulad ng matrikula ni Vangie ay talagang kinakapos at nangangailangan pa ng ibayong pagtitipid upang maipon ang pambayad sa paaralan.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>“Gulay. . . prutas. . . Suki, bili na kayo. . .” sigaw ni Aling Flor habang panay ang puna sa pawisang noon na noon ay tinatamaan na ng papatinding sikat ng araw. “Mukhang matumal ang benta, Mare,”baling nito sa katabing tinderang si Aling Feliza. “Magbabayad <span style="mso-spacerun: yes"> </span>pa naman kami ng matrikula ni Vangie sa susunod na lingo,” himutok pa nito.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>Ngingiti-ngiti lang si Aling Feliza. Alam niyang hirap na hirap si Aling Flor sa pagtataguyod sa pag-aaral ng anak nitong si Vangie. Matagal na silang magkaibigan at magkumare kaya’t nagmamalasakit din naman siya sa kaibigan lalo pa at inaanak niya si Vangie.”Mare, ikaw lang, eh! Di ba tinuruan na kita ng paraan kung paano kumita nang mas malaki?” may himig paninisi si Aling Feliza.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>Hindi kumibo si Aling Flor. Totoo ang sinasabi ng kanyang kaibigan. Bagama’t pareho silang tindera ng prutas at gulay sa talipapa ay mas nakagiginhawa sa buhay si Aling Feliza. Hindi ito kinakapos kahit pa dalawa ang pinag-aaral na anak. Ang panganay ngang si danilo na magtatapos na ng dalawang taong kurso sa computer<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ay nagbabalak mag-abroad. Sa kasalukuyan ay ito ang pinaghahandaan ni Aling Feliza. Napakalaki ng hinihinging placement fee para sa pag-aabroad ng anak subalit desidido siyang igapang ang halagang ito para lang makaalis ang anak.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>“Madali lang naman, Mare,” susog ni Aling Feliza. “Nakita mo bang hindi pa naman ako nabubulilyaso sa tagal ko ng ginagawa ito. Itong timbangan ko ay naka-adjust para ang dapat na isang kilo ay lumalabas na kulang na kulang sa isang kilo. Konting utak lang ang kailangan, Mare,”</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;">Nakangisi pa ito habang sinasabayan ang pagsasalita ng hitit sa sigarilyong nakasumpal sa bibig.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>Hindi maatim gawin ni Aling Flor ang ginagawa ng kumara. Hindi lang pandaraya sa timbangan ang raket ng kaibigan. Mabilis din ang kamay nito sa paghahalo ng ilang bulok na prutas o gulay kapag nalingat ang mamimili. Minsan naman ay sa pagsusukli ito nandaraya. Tinitiklop ang ilang perang papel at bibilangin sa harap ng bumibili na animo’y tama sa bilang. Huli na kapag nadiskubre ng mamimili na kulang ng sampung piso o dalawampung piso ang kanyang sukli.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>“Magkano po ang isang kilong lansones?” ang pagmumuni-muni ni Aling Flor ay binasag ng tanong ng isang mamimili. “Kwarenta po, ma’am. Matamis<span style="mso-spacerun: yes"> </span>po iyan, sige, libre tikim,” sabay abot sa isang pirasong lansones sa mamimili. Iyon naman ang lamang ni Aling Flor kay Aling Feliza.Makarinyo ito sa mga mamimili at mabait pa sa mga humihingi ng paisa-isang dagdag. Marami siyang suki at kung hindi lang talagang mahal ang mga bilihin kaya’t<span style="mso-spacerun: yes"> </span>dir in siya makapagpatong nang masyadong<span style="mso-spacerun: yes"> </span>malaki ay hindi rin <?xml:namespace prefix = st1 ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:smarttags" /><st1:place st="on"><st1:city st="on">sana</st1:City></st1:place> sila gaanong magigipit.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Tanghali na at<span style="mso-spacerun: yes"> </span>medyo marami-rami na rin ang benta ng magkaibigan nang dumating si Vangie dala ang tanghalian ng ina. Dumating din ang<span style="mso-spacerun: yes"> </span>bunsong anak ni Aling Feliza na si Karen. Kumain ang magkumare sa isang sulok ng kanilang papag na lalagyan ng paninda habang ang dalawang dalagita muna ang nagbantay sa paninda ng kani-kanilang mga ina. Pagbukas ni Aling Flor sa baunan ay umalingasaw ang hindi maitagong amoy ng pritong tuyo. May kasama itong hiniwang kamatis na may bagoong alamang. Si Aling Feliza naman ay may sinigang nab angus. May dalawang piraso pa ng hinog na mangga at isang malamig na bote ng soft drink bilang panulak. Inalok ni Aling Feliza ang kaibigan at Masaya silang nagsalo sa pananghalian.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>“Nay, bukas na po ng bayaran naming ng tuition,” paalala ni Vangie nang pauwi sila minsan galing sa pag-angkat ng prutas at gulay sa Divisoria.”Hindi ko nakakalimutan, Anak. Sa katunaya’y napag-ipunan ko na ito.” Nakangiting sagot ni Aling Flor. “Medyo nagtipid-tipid lang tayo nang konti subalit nakaraos naman at napag-ipunan ang buwanang tuition mo.”</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal" align="center"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;">1<o:p></o:p></span></span></b></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>Napatingin si Vangie sa ina,\. “Sobra-sobra na po ang hirap n’yo<span style="mso-spacerun: yes"> </span>makapag-aral lamang ako. Huminto na lang po muna kaya ako sa pag-aaral para sa mas makatulong sa inyo,” sabi nito.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>“Anak, nangangarap ako ng magandang bukas para sa iyo. Gusto kong makatapos ka ng pag-aaral at maiba ang buhay mo upang hindi mo na danasin ang hirap na nararanasan natin ngayon,”<span style="mso-spacerun: yes"> </span>seryosong pahayag ni Aling Flor. Hindi na kumibo si Vangie. Bata pa siya’y lagi na niyang naririnig sa ina ang pangaral na iyon.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>Patuloy ang yapak<span style="mso-spacerun: yes"> </span>na pamumuhay ng mag-ina. Sa kabila ng paghihikahos ay hindi pa rin natutukso si Aling Flor na gawin ang mga pandarayang iminumungkahi ni Aling Feliza. Hanggang sa dumating ang sandaling magtatapos ang anak sa hayskul at mangailangan siya ng malaki-laking halaga para sa mga gastusin sa pagtatapos nito gayundin<span style="mso-spacerun: yes"> </span>sa inaasahang mas malaking matrikula sa pagpasok sa kolehiyo.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>“Mukhang litung-lito ka, Mare, may problema ba?”tanong ni Aling Feliza<span style="mso-spacerun: yes"> </span>sa kaibigang halatang tuliro. Binanggit ni Aling Flor ang kanyang problema.”Sabi ko naman sa iyo, madali iyan.Mamayang gabi, pupunta ako sa inyo upang ayusin natin ang iyong timbangan. Tuturuan din kita ng<span style="mso-spacerun: yes"> </span>paraan kung paano magagawang maliksi ang kamay sa panunukli,” sabay kindat at tumalikod na ito upang harapin ang pagbebenta.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>Kinagabihan nga ay dumating sa munting tahanan ngg mag-ina si Aling Feliza. May dala itong ilang gamit na ipinampihit sa timbangan upang magmukhang eksakto bagama’t kulang naman ang timbang ng anumang panindang ilagay rito.”Kinakabahan ako, Mare. Tama ba ang ginagawa natin? Di ba’t panloloko ito?”halata ang kaba kay Aling Flor.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>“Ku. . . ikaw ba’y napakanerbiyosang tao. Ilang taon ko nang ginagawa ito. Sa totoo’y napag-ipunan ko na nga ang placement fee ni Danilo. Halos<span style="mso-spacerun: yes"> </span>isandaang libong piso, Mare. Mantak mong. . . saan ko naman kukunin ang ganoon kalaking halaga kung ‘di ko ‘to ginawa.” Napapalatak pa ito sa pagkukuwento.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>Itinuro rink ay Aling Flor ang tamanng paraan ng pandaraya sa panunukli. Nang gabing iyon ay halos hindi makatulog ang huli.Kung hindi lang mahigpit ang pangangailangan niya’y hindi niya ito gagawin. Mag-uumaga na nang makatulog si Aling Flor, pagkatapos niyang magdasal at humingi ng tawad sa Diyos sa pandarayang kanyang isasagawa mula bukas. </span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>Kinabukasa’y matamlay si Aling Flor sa pagsasalansan ng<span style="mso-spacerun: yes"> </span>kanyang mga paninda. Nakahanda na ang kanyang may dayang timbangan.Nanlalamig man ang mga kamay ay handa na rin siyang mandaya sa panunukli. Subalit, kataka-takang patanghali na’y ni wala pa siyang buwena mano. Parang hindi interesadong bumili ng prutas at gulay ang mga suki niya ngayon. Nahahalata kaya nila ang binabalak niyang pandaraya? </span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>Mayamaya’y<span style="mso-spacerun: yes"> </span>dumating si Danilo, ang panganay na anak nbuwangi Aling Feliza. Namumutla ito at mukhang tulirong-tuliro. May ibinulong ito sa ina at narinig na lamang sa buong talipapa ang malakas na hiyaw ni Aling Feliza kasabay nang bigla nitong pagtimbuwang. Nagkagulo ang iba pang mga tindera sa pagtulong sa kasamang nahimatay. May nagpaypay, may kumuha ng tubig.Hindi nagtagal at nahimasmasan<span style="mso-spacerun: yes"> </span>din si Aling Feliza. <st1:place st="on">Panay</st1:place> ang hagod ni Danilo sa noon ng ina. Kitang-kita ang pag-aalala nito sa kalagayan ng niya.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>Walang tigil sa kaiiyak si Aling Feliza kaya’t nagdesisyon si Flor na magsara na muna ng tindahan total ay wala naman gaanong namimili upang maiuwi muna ang kaibigan sa bahay nito. Nang nasa bahay na sila’y wala pa ring puknat sa pag-iyak ang kaibigan. Sa kapipilit ni Flor<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ay nagsalita rin ito. “Hay, Mare. . . Ang placement fee na pinag-punan ko nang kay tagal, wala na. . . </span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;">hu-hu-hu!” hindi halos mawawaan ni Flor ang sinasabi nito dahil sa bunghalit ng pag-iyak.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>“Ano? Ano ang mawawala?At bakit nawala?” sunud-sunod<span style="mso-spacerun: yes"> </span>na tanong nito sa kaibigan.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>“Ang walanghiyang recruiter, manloloko pala! Illegal recruiter ang nalapitan ni Danilo. Tinangay ang perang pinaghirapan kong ipunin. Wala na ang isandaang libo ko… Wala na !!!” at muling hinimatay si Aling Feliza sa matinding sama ng loob.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-tab-count: 2"> </span>Nang gabing iyon, habang nakaluhod si Flor sa harap ng altar ay hindi niya mapigil ang pagtulo ng kanyang luha. Mabait pa rin sa kanila ang Diyos. Hindi siya hinayaang makapandaya at magkasala. At ang pinakamagandang handog na natanggap nilang mag-ina ay ang sulat na isinalubong sa kanya ni Vangie nang umuwi siya sa bahay. Walang pagsidlan sa galak ang anak habang binabasa ang nilalaman ng liham. “Malugod naming ipinababatid sa iyo ng aprubado ng Board of Trustees ang pag-aaplay mo bilang isang iskolar sa aming paaralan. Ginagawaran ka ng full scholarship para sa apat na taon mong pag-aaral. An gaming pagbati. . . “Tunay nga, kung ano ang itinanim, siya ring aanihin. </span></span></p>PANITIKAN HS1http://www.blogger.com/profile/13295158798699253476noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7936005704374526863.post-89494551701174515132010-07-27T01:36:00.000-07:002010-07-27T01:42:55.800-07:00Ang Sukatan ng Ligayani Liwayway ArceoMaikling Kwento<p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;">NAGMAMADALI si Aling Isyang sa pagbibihis. Nangangamba siyang pumasok si Medy sa silid at Makita siyang nagbibihis. Natitiyak niyang hindi siya papayagan nito na makaalis. May tatlong araw</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;">nang nagtatangka siyang makauwi sa nayon ngunit lagi siyang pinangungunahan ng anak. </span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Ang Inang. . . nagbibihis na naman! Parang inip na inip dito sa ‘min . . .” matatandaan pa niyang parunggit nito.<span style="mso-spacerun: yes"> </span>At kung may bahid man ng katotohanan itong sinabing iyon ni Medy ay hindi na siya nagpahalata. Nadama niya agad ang hinanakit sa tinig nito nang pansinin ang kanyang paghahanda sa pag-alis. Ngunit talagang hindi siya mawili sa tahanan nina Medy.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Noong una ay idinadahilan niya ang init. Nang sumunod na bakasyong lumuwas siya ay may isa nang silid sa bahay ni Medy na may sadyang pampalamig na ayon ditto ay nakakabit sa koryente. Wala naman siyang makikitang umiikot na tulad sa karaniwang nakikita niya sa kanilang nayon. Iyon ay isang parihabang kahon lamang sa dingding. Ngunit hindi rin siya nasiyahan. Nasipon pa nga siya. Gayunman ay iyon ang nagawa niyang dahilan upang makauwi sa nayon.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Hindi niya maidahilan ang alikabok. Ang malaking bahay ng kanyang anak ay malayo sa magulong lunsod. Nakatirik iyon sa gulod ay nakabukod. Sa<span style="mso-spacerun: yes"> </span>pinakamalapit na kapitbahay. Malawak ang bakurang alaga ng isang hardinero. May languyan sa isang panig at may pinanggagalingan pa ng tubig na sumasaboy sa gitna ng hardin. Ngunit sa tuwing maglalakad siya sa paligid ng bakuran, waring may hinahanap siyang kung anong bagay na mawawaglit.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Naikuwento niya iyon kay Mang Laryo nang magbalik siya sa nayon. “Alam mo, Oy.” simula niya sa pagbabalita sa asawa, “Kahit na nga ano pa ang sabihin, iba ang singaw ng lupa rito sa ‘tin. Saka. . . kung bakit doon kina Medy, gayong binili raw nang napakamahal ang mga halalaman. . . parang hindi ako nagagandahan. Ayaw man lang ipahipo ang mga dahon ng mga masetas, e!”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Napangiti si Mang Laryo. “Ikaw naman, oo! Nagpapahalata ka naman ‘ata sa anak mo. Parang napapaso ka sa kanilang bahay. Nasabi na nga sa ‘kin ‘yan minsan… patuloy ng matanda.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“H-ha?”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“<?xml:namespace prefix = st1 ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:smarttags" /><st1:place st="on"><st1:city st="on">Aba</st1:City></st1:place>, oo! Sinabi ‘yan mismo ni Medy.”Ika sa kin. . . mas mahal mo raw si Idad kaysa kanya. . . hindi raw pareho ang tingin mo sa kanila. . . “</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Sa dakong iyon ng kanyang gunita ay napatigil sa pagbibihis si Aling Isyang. Waring may gumising sa kanya. Parang noon lamang sinasabi ni Mang Laryo ang panunumbat ni Medy.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Hindi maaaring magkagano’n!” bulong ni Aling Isyang sa sarili. “Si<span style="mso-spacerun: yes"> </span>Medy nga ang malaki ang naitulong sa ‘min, palibhasa’y sinuwerte sa pag-aasawa.” Nakakaluwag sa buhay ang naging asawa.”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Ngunit ang hindi mawari ni Aling Isyang ay kung bakit higit na nagiging matamis ang iniaabot sa kanya ni Idad gayong maliliit na halaga lamang. Marahil ay dahil alam niyang magsasaka ang kanyang manugang kay Idad. Dukha ring tulad nila ni Mang Laryo. At kakaibang kislap sa mga mata ni Ida dang nasisinag niya sa pagkakaloob niyon.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Ilang katok sa pinto ang pumukaw sa pagdidili-dili<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ni Aling Isyang. </span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Inang, “ narinig niyang tawag ni Medy.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Halika, Anak. . . “tugon niya at mabilis na inabot ang alampay sa likod ng silya at ibinalabal iyon.”Bahala na . . .”bulong niya.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Hindi tumitingin si Aling Isyang sa dako ng pinto nang itulak ni Med yang dahon niyon.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Ay, salamat. . . at nakabihis na kayo, Inang!” Masayang bati ni Medy at lumapit sa kanya. Nakasungaw sa mga labi nito ang isang masayang ngiti.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Nagtaka si Aling Isyang. Inaasahan niyang magpaparunggit na naman ni Medy at nakikita siyang nakabihis <span style="mso-spacerun: yes"> </span>ng panlakad at may balak na umuwi.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Talagang pagbibihisin ko kayo, Inang, e. . . aalis tayo! Habol ni Medy.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“S-sa’n . . . sa’ n tayo pupunta?” Kunwa’y sabik na sabik niyang tanong. </span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Talagang sasabihin ko pa naman<span style="mso-spacerun: yes"> </span>sa ‘yo na. . . uuwi na ‘ko. . . ngayon. . .”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Napalabi si Medy, “Ku, heto na naman si Inang! Sumama nga muna kayo sa ‘ming pamamasyal bago kayo umuwi. Magtatampo niyan si Eddie. . . Pag hindi kayo sumama.”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><b style="mso-bidi-font-weight: normal">1<span style="mso-spacerun: yes"> </span></b></span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Napabuntunghininga nang malalim si Aling Isyang. Hindi siya makatutol kapag ang sinasangkalan ni Medy ay ang asawa nito. Nahihiya siyang biguin ang manugang. . . Iniiwasan niyang may masabi ito.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Baka kung<span style="mso-spacerun: yes"> </span>saan ‘yon, ha?” hindi pa rin napigilang tanong niya sa anak.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Napatawa si Medy. “Ang Inang. . . sa’n ba naman namin kayo dadalhin? Magpapasyal llang tayo at susubbukin daw ng manugang n’yo ang bagong kotse . . . at kakain tayo sa labas. Do’n sa restawran sa tabing-dagat. Huwag n’yo na munang hahanapin ‘yong ilog do’n sa ‘tin!” biro pa ni Medy.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“E sige . . .” patianod ni Aling Isyang. “Basta mamamayang hapon e payagan na n’yo kong makauwi at kawawa namab ang Tatang n’yo. . ’’</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Kasi naman, hindi pa sumama, e . . .’’ paninisi ni Medy.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Alam mo namang may pinagkakaabalahan sa bukid, e. Kung hindi ba dahil sa kumpleanyo mo, luluwas pa ba ‘ko? Alam mo namang bagong-galing<span style="mso-spacerun: yes"> </span>sa sakit si Idad. . . ’’ dugtong pa niya.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Siya. . . siya. . . oho!’’ Matamlay na tugon ni Medy. “Mukhang talagang hindi na kayo mapipigil, e. . .”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Nang lumabas si Aling Isyang sa silid ay nabungaran niya sa salas ang dalawang apong babae na sinusundan-sundan ng mga yaya.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Ang panganay ni Medy ay anim na taon, ngunit hindi pa mapag-isa. Laging kasunod ang tagapag-alaga. Ni hindi ito makapagbihis nang mag-isa, di tulad ng kanyang apo kay Idad, na bata sa murang gulang na iyon.<span style="mso-spacerun: yes"> </span>Ang sumunod na may tatlong taon ay napakalikot naman. Natitigil lang kung karga ng yaya.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Naupo si Aling Isyang sa sopa upang hintayin sina Medy. Hinintay niyang lapitan siya ng mga apo, ngunit waring hindi siya napapansin. Bigla niyang nagunita ang apat na apo kay Idad. Marinig lamang ng mga iyon ang kanyang mga yabag ay nag-uunahan na sa paglapt sa kanya at unahan din sa pagkapit sa kanyang saya. At kung tulad ngayon na nakaupo siya, tiyak na mag-uunahan ang dalawa sa kanyang kandungan at magtutulakan naman ang dalaw pang ibig makababa sa kanyang baliikat.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Nang lumabas si Medy<span style="mso-spacerun: yes"> </span>buhat sa silid ay may bitbit itong sapatilyang puno ng palamuting abaloryo.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Ito na’ng isuot n’yo, Inang. . . ’’ sabay lapag sa sahig, sa kanyang paanan.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Naku ,’’ tutol niya, “e bakit pa? Tama na ‘tong aking kotso. . . luma nga, hindi naman sira!’’ Hindi niya masabi kay Medy na nang una siyang magsuot niyon ay nanakit ang kanyang mga paa.<span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span></span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“ Ku, kaya kayo ibinili ni Eddie ng bago e hindi na raw nakikitang isinusuot n’yo ‘yong unang binili namin. . . ’’sabi ni Medy.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Kow. . . e hindi ko lang naibalita sa ‘yo, ibinigay ko sa kapatid mo. Mas bagay sa mga paa ni Idad, e . . . ’’ patuloy ni Alin Isyang.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Kaya nga! Hubarin n’yo na ‘yang kotso. Kahiya-hiya pag may nakakia sa ‘tin sa pamamasyal.Pusturang-pustura kami. . . tapos. . .’’ at nauntol ang sinasabi ni Medy.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Mamaya, maisip ng iba na sapatilya lang ay hindi naming kayo maibili. . .”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Bakit ‘yon ang iisipin n’yo, e ako naman ang may gusto nito? Ngunit pinagbigyan na rin niya si Medy.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Nanibago si Aling Isyang nang tumayo siya. May kataasan ang taking ng sapatilya.At matigas ang entrada. Hindi pa siya humahakbang ay waring nananakit na ang kanyang talampakan.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Isa pa iyon sa mga dahilan kung bakit hindi siya magtagal sa bahay ni Medy. Ang gusto ni Medy ay lagi siyang susunod sa mga sinasabi nito upang walang<span style="mso-spacerun: yes"> </span>masabi ang iba. Sa kanyang pakiramdam naman ay iniipit ang kanyang mga kilos at hindi siya <st1:place st="on">Malaya</st1:place>. Gayunman ay ayaw na niyang maging alangan ang kanyang anak sa pamantayan ng kanyang manugang, kaya’t sinisikap niyang makibagay.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Napansin ni Aling Isyang na tuwang-tuwa si Eddie na makita nitong suot niya ang sapatilya.”Ayan. . . sabi ko na’t bagay<span style="mso-spacerun: yes"> </span>na bagay sa inyo ang kulay na granate, e! Bumata kayo ng sampung taon!’ at inakbayan siya nito. “Tena kayo. . .’’</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Dahan-dahan at buong-ingat ang ginawang pagbaba ni Aling Isyang sa hagdan.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Masakit ba sa paa, Inang?’’ usisa ni Medy nang mapunang mabagal ang kanyang mga hakbang.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Hindi naman. .<span style="mso-spacerun: yes"> </span>. ’’ pagkakaila niya. “Syempre. . . medyo lang ako naninibago at mababa ang kotso. . .”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal" align="center"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;">2<o:p></o:p></span></span></b></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Wala sa pamamasyal ang isip ni Aling Isyang. Nasa bukid, sa piling ni Mang Laryo, ni Idad, at ng kanyang mga apo. Lalong naging masidhi ang kanyang pananabik sa mga apong<span style="mso-spacerun: yes"> </span>naiwan nang makasakay siya sa kotse.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Katabi niya ang dalawang tagapag-alaga ng kanyang mga apo sa upuan sa likuran. Kalong ng mga iyon ang mga bata. Ni hindi niya mahipo kahit sa kamay ang kanyang mga apo. Waring hindi siya nakikilala.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Sinuswerte kami sa huling transaksiyon, Inang. . .” pagbabalita ni Eddie sa kanya samantalang namamasyal sila sa tabing-dagat.”Kaya pinalitan ko na ang lumang kotse nang walang maireklamo ang anak n’yo. . .” pabiro pang dugtong.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Maganda, a!’’ tanging naisagot ni Aling Isyang.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Dapat naman, Inang!” katlo ni Medy.”Papasok na si Millet sa darating na pasukan. . . sa laga e magpapahuli ‘yan sa ibang bata sa kolehiyo?” at binanggit nito kung saang kolehiyo ng mga madre ipapasok ang apo.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“<st1:place st="on">Para</st1:place> disi-otso mil lang!”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 347.25pt 438.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Napakislot si Aling Isyang sa pagkakaupo. Labingwalong libong piso! Kaya pala naman saanman niya<span style="mso-spacerun: yes"> </span>hagurin ng tingin ang sasakyan ay wala siyang maipintas. Wala pa siyang nakikitang tulad niyon. Kahit ang alkalde ng kanilang bayan o ang gobernador ng kanilang lalawigan ay hindi gayon kagara ang sinasakyang kotse.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Hindi sinasadya ay napailing si Aling Isyang. Naisip niya kung paanong ang<span style="mso-spacerun: yes"> </span>kanyang dalawang anak na kapwa babae, kapwa maganda at pareho ang inabot sa paaralan, ay nagkaroon ng magkaibayong kapalaran sa kabuhayan nang magsipag-asawa.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Naisaloob niyang marahil ay dahil magkaiba ang ugali ng dalawa. Palabati si Medy sa kapwa. Madaling makipagkaibigan. Si Idad naman ay tahimik. Mahiyain. Ngunit matay man pakiramdaman ay nasisiyahan sa buhay.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Natatandaan pa ni Aling Isyang ang matinding galit niya nang malamang nakakilala ni Medy ang isang batang-batang mangangalakal galing sa Maynila. Noon ay napadako sa kanilang nayon<span style="mso-spacerun: yes"> </span>si Eddie upang bilhin ang tubuhan ng dati ay tinitingal sa kanilang bayan, si Don Alfonso. Hanggang nang hingin ni Eddie ang kamay ni Medy ay hindi napapawi ang pag-aalinlangan sa kanyang dibdib.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Hindi na kayo kumibo, Inang. . ..” basag ni Medy sa katahimikan nang mapansing walang kakibu-kibo ang ina.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“A. . . e nawiwili ako. . . sa panonood. . .” pagkakaila ni Aling Isyang. </span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“ Nakita mo na, Ed. . . ’’ at bumaling<span style="mso-spacerun: yes"> </span>si Medy sa asawa, “kung hindi natin binili ito, ‘yon bang disi-otso mil e maaaring sakyan? Masisiyahan ba tayo nang ganito?”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Saglit na nakawala sa diwa ni Aling Isyang ang mga nagdaan<span style="mso-spacerun: yes"> </span>nang marinig ang masayang tawanan nina Medy at Eddie. At nakadama na rin siya ng kasiyaha. Pinilit niyang <span style="mso-spacerun: yes"> </span>masiyahan.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Pumili ng isang sariling hapag si Eddie sa restawrang pinasukan nila. Sa bungad pa lamang ay marami ng binabating kakilala ang mag-asawa. Susunud-sunod naman si Aling Isyang. Ingat<span style="mso-spacerun: yes"> </span>na ingat siya sa paghakbang. Nananakit ang kanyang mga paa sa suot na sapatilya. Ngunit sinarili niya iyon.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>May kapaitang sumasaisip ni Aling Isyang na kung naroon siya sa kanilang sariling nayon, hindi niya kakailanganin ang magkunwari. Hindi niya kakailanganing magsuot ng anumang hindi siya nagiginhawahan. Kilala niya ang lahat ng tao at nakikilala rin siya. Hindi niya kailangan ang kumilos nang labag sa kanyang kalooban, upang masiyahan lamang sina Medy. Nakadama siya nang bahagyang kapayapaan ng loob nang makaupo na sila sa harap ng hapag-kainan.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Baka mahal dito?” hindi sinasadyang nasambit ni Aling Isyang. </span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Si Inang naman!” may hinampo sa tinig ni Medy. “Baka may makarinig<span style="mso-spacerun: yes"> </span>sa inyo ay kung ano ang isipin! Paparito ba tayo nang hindi kami gayak gumasta?</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Nagsisi si Aling Isyang kung bakit niya sinabi iyon. At lalo siyang nakadama ng pagkapahiya nang masulyapang ngingiti-ngiti ang manugang.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Ayaw magsiupo ang<span style="mso-spacerun: yes"> </span>kanyang dalawang apo. Nawiwili sa kalalakad sa paligid ng restawran. Susunud-sunod naman ang dalawang yaya. <span style="mso-spacerun: yes"> </span>Ang nanghihinayang sa ibinabayad ni Medy sa dalawang katulong na kabilang sa marahil ay anim o walo pang utusan sa bahay. May labandera, May kusinera. May tagalinis ng bahay. May tagawalis ng bakuran. May tagadilig. Hindi niya maubos-isipin kung<span style="mso-spacerun: yes"> </span>bakit si Idad ay nag-iisang gumagawa sa bahay ay apat ang inaalagaang anak.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Ano ang gusto n’yo, Inang?” tanong ni Eddie nang mapunang hindi siya kumikibo.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Kayo na ang bahala. . . lahat naman ay kinakain ko!” mahina niyang tugon. Sadyang hindi niya alam kung ano ang maaari niyang hingin sa restawrang iyon. Alam niyang wala roon ang paborito niyang pangat na malakapas at banak.</span></span></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><o:p></o:p></span></span></b></p><p style="MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>3<o:p></o:p></span></span></b></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Alam ko ang paborito ni Inang!” masiglang sabi ni Medy. At humingi ito ng inihaw na pampano, asadong alige ng alimango, halabos na sugpo, kilawing talangka at tinolang manok, mga sariwang prutas, sabaw ng buko.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Ang mga bata,bakit hindi pa magsitungo rito?” biglang sabi ni Aling Isyang.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Kabisado ‘yan ng mga nagsisilbi rito. Dadalhn na ang mga ‘yan kung saan gusto. Pihong nasa hardin,” paliwanag ni Medy.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Hindi makaramdam ng gutom si Aling Isyang. Nalula siya sa dami ng pagkaing nakahain. At umukilkil sa kanyang isipan kung magkano aabutin ang lahat ng iyon, na sa kanyang palagay ay hindi dapat gugulin. Pasulyap-sulyap siya sa ginagawang pagkain ng mag-asawa at pilit niyang ginagaya. Ingat na ingat siya sa pagkain.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Naisip niyang kung nasa sariling bahay siya, pasalampak siyang uupo sa sahig ng dulang. Nadudukit niya ang lahat ng alige ng alimango pati sa talukap. Nakukuha niya pati ang laman sa mga sipit at galamay.Pinaghahandaan niya iyon ng sawsawang suka na may pinitpit na luya at tinimplahan ng asin at asukal.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Sa sugpo ay wala siyang itinapon kundi balat. Kinukutkot pa ng kanyang mga kuko ang taba sa talukap ng ulo. Sinisipsip niya pati ang mga hinlalangot at buntot.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Ibang-iba ang ginagawang pagkain nina Medy. Maraming natatapon. Sa kanyang tingin ay higit pang marami ang naiiwan sa pinggan.Hinayang na hinayang siya ngunit sinasarili niya ang kanyang damdamin.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>At nakaramdam ng lungkot si Aling Isyang nang magunita ang mga naiwan sa nayon. Naalala niya ang ginagawa niyang paghihimay ng alimango o alimasag para sa kanyang mga apo. Gayundin ang ginagawa niyang pagsisilbi kay Mang Laryo.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Nagtataka siya kung paanong sa loob ng walong taon lamang na inilagi ni Medy sa lunsod ay hidi na niya mabakas ang nakamihasnan nito sa nayon. Waring limot na nito ang pinag-ugatan. Waring kailanman ay hindi siya nagging bahagi ng kanilang nayon.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“O,” basag ni Medy sa kanyang pag-iisip,” hindi ‘ata kayo kumakain, Inang,”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Kumakain,” mabilis niyang sagot.”Alam mo naman ako. . . mahinang kumain.”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>IPINAHATID ni Medy si Aling Isyang nang umuwi. Bago siya umuwi ay hindi niya nalimutang hingiin muli kay Med yang kanyang kotso. Pinagtawanan siya nito at hinapit ang balikat at dibdib nito. Pagkatapos<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ay binilinan siya nito na sa hulihang upuan ng kotse siya maupo.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“ Hindi naman si Eddie ang magmamaneho, e. . . tsuper ‘yan sa opisina!” bulong sa kanya.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Tumango<span style="mso-spacerun: yes"> </span>lamang siya. Nang maramdaman niyang umuusad na ang kotse ay hinubad niya ang sapatilya at inihalili ang kanyang kotso. Sumandal siya sa pagkakaupo at naramdaman niya ang ibayong pananabik na makauwi sa nayon.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Hindi man lamang niya naisip nab aka magulat ang kanyang mga kanayon kapag nakita ang sinasakyang bagung-bago<span style="mso-spacerun: yes"> </span>at nangingintab na kotse, tulad ng sabi ni Medy bago siya sumakay. Ang tanging nakikita niya sa kanyang balintataw ay ang pat na anak ni Idad na naghihintay sa kanya, na nag-uunahan sa pagsalubong sa kanya.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Malayo pa man siya sa nayon ay waring nalalanghap na niya ang naiibang singaw ng lupa- kaiba sa magarang bakuran nina Medy. Waring malayang-malaya na naman siyang gumagalaw, hubad sa pagkukunwari at pakikibagay.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 145.5pt center 249.1pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Napuno ng kaligayahan ang puso ni Aling Isyang nang matanaw na niya ang makipot at maalikabok na landas na bumubungad sa kanilang nayon. Waring abot-kamay na niya ang kanilang tarangkahan.</span></span></p>PANITIKAN HS1http://www.blogger.com/profile/13295158798699253476noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-7936005704374526863.post-22373523976809176522010-07-27T01:30:00.000-07:002010-07-27T01:32:43.826-07:00Ang Mundo at ang Unang Tao (Kaalamang- Bayan)<p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 3.0in left 250.5pt 315.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Sa Simula, wala pang daigdig at ni wala pang tao. Mayroon lamang kalangitan at karagatan. Magsinlawak at nagkakatawanan sila pagkat magkatapat . Walang tanging nilalang na nakapagitan sa kanila kundi<span style="mso-spacerun: yes"> </span>isang ibon, ang mandaragit.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 3.0in left 250.5pt 315.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 3.0in left 250.5pt 315.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Walang sandaling di lumilipad ang mandaragit. Pagkat wala ngang tigil sa pagsalimbay sa himpapawid, nainip na rin ang ibon. Ang gayong pagkainip ay nagpakilalang isang tanda ng pagkapagod. Wala naming masilungan ang mandaragit. Pagtanaw niya sa itaas, naroon ang langit, subalit di naman niya maabot iyon at walang mapangunyapitan.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 3.0in left 250.5pt 315.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="mso-spacerun: yes"><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 3.0in left 250.5pt 315.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>“Ano ang magagawa ko? Mayroon akong<span style="mso-spacerun: yes"> </span>mga kuko ngunit walang mapaggamitan!” himutok ng mandaragit.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 3.0in left 250.5pt 315.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span></span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 3.0in left 250.5pt 315.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Tinanaw niya uli ang langit at dagat. Kapwa walang tinag ang dalawa. Sa gayon, nag-isip ng gagawin ang mandaragit. Paano niya matitinag ang dalawa?</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: center 3.0in left 250.5pt 315.0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 54.75pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Ang ginawa ng ibon ay sumisid at kumahig sa tubig; nadama niyang nagkaroon ng kabuluhan ang kanyang mga kuko.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 54.75pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 54.75pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Mabilis at walang patid ang kanyang pagkahig na ikinasabog nang papataas ng tubig.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt; tab-stops: 54.75pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="mso-spacerun: yes"><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span style="font-family:Times New Roman;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span lang="EN-US"><span style="mso-spacerun: yes"> </span></span></b><span lang="EN-US">Nanghilakbot ang langit. Kapag hindi tumigil ang mandaragit, natitiyak niyang aabot sa kanyang dibdib ang tubig-alat. Malamang na hindi rin maampat ang dagat pag nasimulan na itong galitin ng mandaragit kayat kinakailangan niyang gumawa rin ng paraan para iyon ay matigil.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Sa gayon, naisip ng langit na humabi ng bato sa kanyang mga ulap at ibinagsak iyon sa dagat upang tumigil na ito sa galit<span style="mso-spacerun: yes"> </span>na ginising ng ibong mandaragit.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="mso-spacerun: yes"><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Saka inatasan ng langit ang ibon: “Diyan ka lalapag. Diyan ka magtatayo ng iyong pugad na siya mong magiging tahana. At huwag mo na kaming gambalain ng dagat.”</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Dumapo nga ang ibon sa isang batong pulo. At di-naglaon, may natanaw naman siyang lumulutang sa dagat.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Naisip ng ibon na kasama iyon sa ibinagsak ng langit. Ngunit ang lumulutang na iyon ay naitaboy ng alon, sumagi sa kanya<span style="mso-spacerun: yes"> </span>at siya’y nasaktan.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Nagalit ang ibon. Sa poot ay tinuka nang tinuka ang putol na kawayan na may dalawang biyas.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Nang mabiyak dahil sa katutuka niya ang kawayan, lumitaw<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ang lalaki sa unang biya at ang babae sa ikalawang biyas.</span></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><o:p><span style="font-family:Times New Roman;"> </span></o:p></span></p><p style="TEXT-ALIGN: justify; MARGIN: 0in 0in 0pt" class="MsoNormal"><span lang="EN-US"><span style="font-family:Times New Roman;"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>Sila ang mga unang magulang ng tao na namuhay sa daigdig.</span></span></p>PANITIKAN HS1http://www.blogger.com/profile/13295158798699253476noreply@blogger.com0